برای کودک اسهال چی خوبه؟ راهنمای علمی و کاربردی برای والدین
مقدمه
اسهال یکی از شایعترین مشکلات گوارشی در کودکان بهویژه در سنین پایین است. این مشکل میتواند ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونتهای ویروسی، مصرف برخی غذاها، حساسیتهای غذایی یا حتی آنتیبیوتیکها باشد. در این مقاله، بهصورت علمی و در عین حال کاملاً کاربردی بررسی میکنیم که وقتی کودک دچار اسهال میشود، چه اقداماتی مفید هستند، چه خوراکیهایی توصیه میشود، و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد.
دلایل شایع اسهال در کودکان
- عفونتهای ویروسی (مانند روتاویروس یا نوروویروس)
- عفونتهای باکتریایی (مانند سالمونلا، شیگلا)
- مصرف غذاهای آلرژیزا یا ناسازگار با سیستم گوارش
- مصرف آنتیبیوتیکها (که میتوانند تعادل باکتریهای مفید روده را بر هم بزنند)
- نوشیدن آب آلوده یا تغذیه ناصحیح
- روییدن دندانها (در نوزادان) – گاهی همراه با شل شدن مدفوع است ولی معمولاً اسهال واقعی محسوب نمیشود.
علائم اسهال که باید جدی بگیرید
- افزایش دفعات مدفوع (بیش از ۳ بار در روز)
- مدفوع آبکی یا با بوی غیرعادی
- وجود خون یا مخاط در مدفوع
- تب، بیحالی یا کاهش اشتها
- خشکی دهان، گریه بدون اشک، یا کاهش ادرار (نشانه کمآبی)
خوراکیهای مفید برای کودکان دچار اسهال
درمان اصلی اسهال، جبران آب و الکترولیتهای از دست رفته است. علاوه بر آن، خوراکیهایی وجود دارند که میتوانند به بهبود وضعیت کمک کنند:
✅ ۱. محلول ORS (محلول خوراکی جبران آب و نمک)
- در دسترسترین، مؤثرترین و توصیهشدهترین راه برای پیشگیری از کمآبی.
- میتوان آن را از داروخانه تهیه کرد یا در خانه با ترکیب آب، نمک و شکر تهیه نمود (یک قاشق چایخوری نمک + ۶ قاشق چایخوری شکر در یک لیتر آب).
✅ ۲. موز
- سرشار از پتاسیم و نشاسته مقاوم
- به سفت شدن مدفوع کمک میکند و برای کودکان بالای ۶ ماه مفید است.
✅ ۳. برنج سفید یا آب برنج
- کمفیبر، انرژیزا و کمککننده به تثبیت عملکرد روده
- آب برنج بهویژه در نوزادان بسیار مفید است.
✅ ۴. ماست پروبیوتیک
- حاوی باکتریهای مفید برای بازسازی فلور روده
- ترجیحاً ساده و بدون قند افزوده مصرف شود.
✅ ۵. نان تست خشک یا سیبزمینی پخته
- غذای ساده، قابل هضم و کمککننده به کنترل اسهال
✅ ۶. سیب رندهشده یا پخته
- پکتین موجود در سیب به جذب آب و سفت شدن مدفوع کمک میکند.
خوراکیهایی که باید در زمان اسهال کودک پرهیز شوند
- شیر گاو (در کودکان زیر ۱ سال و حتی بالاتر در زمان اسهال)
- آبمیوههای صنعتی یا میوههای اسیدی مثل پرتقال، آناناس
- غذاهای چرب یا سرخکردنی
- شیرینیجات و شکلات
- غذاهای پرفیبر (مثل نخود، لوبیا، سبزیجات خام)
سایر نکات کاربردی
- شیردهی را ادامه دهید: اگر کودک هنوز شیر مادر میخورد، ادامه آن بسیار مفید است.
- از مصرف داروهای ضداسهال خودسرانه پرهیز کنید: بسیاری از این داروها برای کودکان توصیه نمیشوند.
- رعایت بهداشت بسیار مهم است: شستشوی دستها با آب و صابون و ضدعفونی کردن اسباببازیها میتواند از شیوع بیشتر عفونت جلوگیری کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از علائم زیر مشاهده شد، لازم است کودک توسط پزشک ویزیت شود:
- نشانههای کمآبی شدید (خشکی زبان، خوابآلودگی غیرمعمول، بیقراری زیاد)
- تب بالای ۳۸.۵ درجه در کودکان زیر ۲ سال
- وجود خون در مدفوع
- ادامه اسهال بیش از ۲۴ ساعت در نوزادان یا ۴۸ ساعت در کودکان بزرگتر
- استفراغ شدید همراه با اسهال
نتیجهگیری
اسهال در کودکان معمولاً موقتی و قابل کنترل است، به شرطی که والدین بهدرستی با آن برخورد کنند. استفاده از خوراکیهای ساده، کمچرب و قابلهضم، حفظ سطح آب بدن کودک و مشورت با پزشک در صورت نیاز، کلید مدیریت صحیح این وضعیت است.
سؤالات متداول
آیا دادن موز در زمان اسهال در کودکان بیخطر است؟
بله، موز نرم و رسیده میتواند به سفت شدن مدفوع کمک کند و سرشار از پتاسیم است.
آیا ماست برای کودکان در زمان اسهال خوب است؟
بله، ماست ساده (بدون شکر یا طعمدهنده) حاوی پروبیوتیک است و میتواند به بازسازی باکتریهای مفید روده کمک کند.
آیا اسهال کودک میتواند بهخاطر دندان درآوردن باشد؟
معمولاً شل شدن مدفوع در دوران دندان درآوردن دیده میشود ولی اگر همراه با تب یا سایر علائم شدید باشد، بهتر است پزشک بررسی کند.
